Nieuws

Uit een onlangs verschenen onderzoek uitgevoerd door Rabobank, BDO en de Erasmus Universiteit blijkt dat slechts 30 procent van de familiebedrijven de eerste generatiewisseling overleeft. Dat is een schokkend laag percentage. In dat onderzoek wordt aandacht besteed aan de oorzaken van het mislukken van de bedrijfsoverdracht binnen de familie. Vanuit juridisch oogpunt is er een aantal tips te geven die kunnen bijdragen aan een geslaagde bedrijfsoverdracht binnen de familie.

1) Begin tijdig met voorbereiding
De juridische structuur van het bedrijf aan de kant van de overdragende ouder is belangrijk. Als bijvoorbeeld geen sprake is van een holding en een aparte werkmaatschappij, verdient het aanbeveling om tijdig zo’n structuur tot stand te brengen. Dat kan vaak zonder belastingheffing, maar de keerzijde is dat op grond van fiscale regels na het tot stand brengen van zo’n structuur vaak tenminste 3 jaar gewacht moet worden voordat een bedrijfsopvolging op gunstige wijze kan plaatsvinden. Met andere woorden: begin tijdig (tenminste 3 jaar, maar liever nog langer
tevoren) met het creëren van de juiste structuur. Besteed daarbij aandacht aan de positie van het eventuele onroerend goed. Dat kan de latere overdracht eenvoudiger maken.

2) Betrek familieleden vroegtijdig
Een bedrijfsoverdracht, zeker binnen de familie, gaat vaak gepaard met emotie. Het is van belang dat de overdragende ouder(s) tijdig de volgende generatie bij het proces betrekt en dat daarbij heldere keuzes worden gemaakt. Niet ieder kind is geschikt als opvolger. Pas daarom op om geforceerd ieder kind als opvolger te bestempelen. Daarbij is het wel van belang dat ieder kind weet waar hij aan toe is. Als het bedrijf overgaat naar meerdere familieleden, is het van belang dat zij onderling afspraken maken hoe zij hun betrokkenheid bij het familiebedrijf zien. Daarbij wordt vaak gebruik gemaakt van een zogenaamd ‘familiestatuut’. Zo’n document regelt onderwerpen van uiteenlopende aard, zoals de visie op de bedrijfsvoering, de rol van de familieleden en de strategie van het bedrijf. Het nadenken en praten over een familiestatuut kan veel problemen voorkomen.

3) Gebruik fiscale faciliteiten
Bij iedere bedrijfsopvolging spelen fiscale aspecten. Dat begint al met de structurering van het bedrijf aan de kant van de overdragende ouder. Bij de overdracht zelf komen aspecten aan de orde op het terrein van de inkomstenbelasting (aanmerkelijk belang), de vennootschapsbelasting en de schenkbelasting. De wetgever staat positief tegenover bedrijfsoverdrachten. Daarom is een aantal faciliteiten in de wet opgenomen. Als ouders vermogen schenken aan hun kinderen moet daar in normale gevallen schenkbelasting over worden betaald. Het tarief loopt van 10 tot 20 procent. De Successiewet kent echter de bedrijfsopvolgingsfaciliteit (‘BOF’). De BOF voorziet in een vrijstelling voor
de schenk- en erfbelasting van circa €1.000.000. Over het meerdere moet 17 procent belasting worden betaald, maar voor dat uitgestelde bedrag kan 10 jaar rentedragend uitstel van betaling worden verleend. De wetgever stelt wel eisen aan de toepassing. De overdrager moet bij schenking de onderneming al 5 jaar in bezit hebben gehad. Bij overlijden is die termijn één jaar. Daarnaast moet de verkrijger de onderneming tenminste 5 jaar voortzetten.

Voor de inkomstenbelasting gelden ook faciliteiten. Voor gebruikmaking van de inkomstenbelastingfaciliteiten bij een schenking, is het noodzakelijk dat het overnemende kind al tenminste 3 jaar op de loonlijst van het bedrijf moet staan. Dus ook hier geldt dat het verstandig is tijdig te beginnen. Alle bedrijfsopvolgingsfaciliteiten staan overigens in de politiek ter discussie, maar het is niet de verwachting dat deze op korte termijn worden afgeschaft.

4) Heb vertrouwen in opvolgers
Uit het hiervoor beschreven onderzoek van BDO, Rabobank en de Erasmusuniversiteit blijkt dat in veel gevallen de vertrekkende generatie de opvolgers onvoldoende vertrouwt. Om die reden worden allerlei beschermingsconstructies opgezet. Die beschermingsconstructies worden vooral toegepast indien de vertrekkende generatie nog met geld in de onderneming blijft zitten. Dat laatste is vaak het geval, nu het in de praktijk moeizaam is om een overname bancair te financieren. Door de beschermingsconstructies blijft de vertrekkende generatie vaak op de stoel van de ondernemer zitten. Daarmee loopt de vertrekkende generatie de opvolgers mogelijk voor de voeten. Dat kan een goede bedrijfsvoering belemmeren. Een mooie oplossing in dit verband kan vaak gevonden worden in een structuur waarbij de vertrekkende generatie wel inzage krijgt in de onderneming, maar geen beslissende macht. Dat geeft vaak ruimte bij de nieuwe generatie. Voor zover de overdrager met financiering bij het bedrijf betrokken blijft, kan ook gekozen worden voor zakelijke zekerheden, bijvoorbeeld hypotheek en pandrecht, in plaats van medezeggenschap. Ook dat
getuigt van vertrouwen in de opvolgers.

5) Houd rekening met calamiteiten
Eigenaren zullen ervoor moeten zorgen dat onverwachte gebeurtenissen in de privésfeer niet tot problemen in de continuïteit van het familiebedrijf leiden. In de familiebedrijfskunde (ja, die studie bestaat) wordt wel gesproken over de noodzaak van het inventariseren van de gevolgen van OASE, waarbij de O staat voor overlijden, de A voor arbeidsongeschiktheid, de S voor scheiding en de E voor exit, dus een verkoop van het bedrijf. Eigenlijk zou het goed zijn om voor elk van deze situaties een draaiboek op te stellen. Wat gebeurt er bij overlijden? Is het testament nog up-to-date? Als de bedrijfsopvolging nog niet is geregeld, kan het verstandig zijn de beoogde opvolgers in het testament al te benoemen. Zijn er voldoende liquide middelen beschikbaar om fiscale claims af te rekenen? Zijn de aandelen gecertificeerd, zodat bij overlijden het bestuur van de stichting administratiekantoor direct een nieuwe bestuurder kan benoemen? Zomaar wat vragen die helaas te vaak onbeantwoord zijn als het overlijden onverwacht komt. In de praktijk levert een echtscheiding van een aandeelhouder in een familiebedrijf ook problemen op, vooral als er geen goede huwelijksvoorwaarden zijn of de huwelijksvoorwaarden een jaarlijkse verrekening voorschrijven die vervolgens niet wordt nagekomen.Het is een vervelend onderwerp om over na te denken, maar dat moet niet de reden zijn om het niet te doen.

6) Gebruik goede adviseurs
Ga op zoek naar vertrouwde en goede adviseurs. Als het om bedrijfsovernames gaat, is het van groot belang om met adviseurs te werken die dat eerder hebben gedaan en daar ervaring in hebben. Het is daarbij te overwegen dat ook de kinderen met hun eigen adviseurs werken.

Bron: Misset Horeca, Ton Lekkerkerker, mei 2016